S?rgid? r?ssam?n t?xmin?n 40 dan �ox ?s?ri t?qdim olunub. Onlar?n yar?s? m??hur rus i? adam?n?n az?rbaycan m?n??li, xeyriyy?�i v? s?n?t ?s?rl?rinin kolleksiya�? olan F?rhad ?hm?dova m?xsusdur. Qeyd ed?k ki, i? adam?n?n s?rgisind?ki 20-d?n �ox az?rbaycanl? r?ssam?n, m�xt?lif istiqam?t v? n?sill?r? aid ?s?rl?ri saxlan?lsa da ??r?f Murad?n t?xmin?n 130 ?s?rini x�susi mehribanl?qla saxlay?r. �st?lik, o, bir �oxunun paytaxt?n m�xt?lif yarad?c? emalatxanalar?nda ��r�m�? olduqlar? zaman onlar? m?hv olmaqdan xilas etdi.

?nc?s?n?tin inki?af?na ?v?zsiz bir t�hf? ver?n v? sonrak? n?sil r?ssamlar?n?n ?sl ilham m?nb?yi olan, XIX ?srin ?n g�rk?mli Az?rbaycan r?ssamlar?ndan olan ??r?f Murad?n (1925-1979) h?yat? v? i?i bar?d? n? bilirik?

�mumiyy?tl?, ??r?f Murado?lunun taleyi �ox qeyri-adi idi. Bak?da Mercedes-in ilk sahibi, s�r?tl? s�rm?yi, caz musiqini sev?n, h?tta bu musiqinin �slubuna uy?un sa�?n? da d�z?ltmi?di. 1950-ci ill?rin sonlar?nda, zaman?n m??hur s?n?tkar? – q?z?l g?ncl?r – bu avtomobil? doldurularaq k�hn? Bak? k��?l?rind?n �t�b ke�irdil?r. Bu q?dim k��?l?rd? g?ncliyin z?f?rini qeyd ed?n g?ncl?r, xo?b?xtlik v? qay??s?zl?q� simvolunu t?r?nn�m edirdi.

?trafdak?lar?n pax?l bax??lar? alt?nda onlar �zl?rini ulduz at?n? y?h?rl?y?n atl?lar kimi hiss edirdil?r. ??raf g�z?llik, istedad v? adl? sanl? n?sild?n oldu?u ���n se�ilirdi. O, k��?y? �?xd?qda h?r k?s onun h�nd�r inc? qam?tin? bax?rd?. Bu da onun cazib?dar xarakterinin g�c� idi, daxilind? o q?d?r nur var idi ki, heyranedici bax??lar ?leyfi daima onun arxas?nca uzan?rd?. B�t�n q?zlar yaln?z ??r?f? a?iq idi. O is? yaln?z birini – Sevili sevirdi.

Yeri g?lmi?k?n, ?s?rl?ri aras?nda sevgilisi Sevil? �nvanlad??? m?ktub maraq do?urdu. “M?n m?har?tl? dan??a bilm?r?m, m?n yaza bilm?r?m, amma siz? �atd?rmaq ist?diyim, dem?k ist?rdikl?rim o q?d?rdir ki, lakin dilim m?nim d�?m?nimdir. �r?yim d�y�n�r, dilim susur, duy?ular?m?n bir hiss?sini bel? ifad? ed? bil?c?k d�zg�n s�zl?r tapa bilmir. Ah, Sevil! Anlay?n, m?ni ba???lay?n, m?ni dinl?yin. M?n? rus dilinin b�t�n inc?likl?rini h?l? d? bilmir?m. Amma b�t�n c?sur g?ncliyin gizli� arzular?, g?nc �r?yin b�t�n n?cib impulslar?, h?r k?s? yax?n v? tan?? olan sev?n bir ruhun b�t�n ?zablar? m?nim ���n tan??d?r. B?s siz? nec?, Sevilya bunlar tan??d?rm?? ” Bu, zaman?nda s?n?t t?nqid�isi v? yaz?�? Sara N?zirovan?n t?sad�f?n a?kar etdiyi m?ktubdan� bir par�ad?r.

Maraql?d?r ki, ??r?f Murad b�t�n �mr�n� evsiz ya?ad?. Onun evi v? i? yeri Bak? ?n?aat�?lar prospektind? ki�ik bir atelye oldu. Ham?dan �ox sifari?l?r, o c�ml?d?n tarixi m�vzularlar? olan h�kum?tin sifari?l?r alan r?ssam z?ngin bir insan ola bil?rdi. Lakin o f?rqli bir yol se�di v? avtomatik olaraq g�zd?n d�?d�?. ??r?f Murado?lunun yarad?c?l?? Sovet ideologiyas?na zidd idi. R?ssam t?qib? m?ruz qald?, h?bs edildi,� h?tta onunla uzun dan???qlardan, d�y�lm?yind?n v? i?g?nc?l?rd?n sonra bel? yolundan �?kilm?di, ?ksin?, yarad?c? n?rdivan? il? daha da y�ks?ldi. Uzun m�dd?t onu anlamaq ist?mirdil?r. O q?rib?l bir r?ssam idi, d�nyaya f?rqli bax??larla bax?rd?. ?lk f?rdi s?rgisi yaln?z 1984-c� ild? do?ma Bak? ??h?rind? onun v?fat?ndan sonra a�?ld?. Onda h?r k?s� bu unikal f?r�a ustas?n?n iri �l��l?rd? r?sml?rin? heyranl?qla bax?rd?lari – o zaman bu ?sl fantastika idi …

??r?f Murad?n yarad?c?l??? v? onun r?ng �alarlar?n?n m�k?mm?lliyi yaln?z q?dim xal�alar?m?z?n v? tirm?n?n r?ng �alarlar? il? m�qayis? edil? bil?r. ??r?fin yarad?c?l???n?n milli xarakteri m?hz folklor ?sas?nda formala??b. Bu “Ata v? O?ul”, “Musiqi�il?r”, “At” r?sml?rind? ayd?n g�r�n�r. “Teheran Konfrans?” (eyni ?hmedovun kolleksiyas?ndan) r?smind? R�zvelt, ��r�ill v? Stalin kimi tarixi ??xsiyy?tl?rin obrazlar?n? canland?rmaq� ���n r?ssam monumental r?sm t?rzind?n istifad? edir. Personajlar sanki s?hn?d? aktyorlar kimi g�cl� i??qla i??qland?r?l?r.

Ruhunda, r?sml?rind? oldu?u kimi, i????n v? qaranl???n, yax??l?q v? pisliyin sonsuz m�bariz?si gedir. M?hz bu s?b?bd?n, onun personajlar? c?miyy?t? cidd v? �zl?rind?(?) c?ml?nmi?dil?r, onlar?n bax??lar?nda metafiziki olan n?yis? r?ssam ani olaraq tutub v? ?b?dil??dirm?yi bacard?. Bu hiss onun r?sml?rinin plastik dilind?, d?qiq kompozisiya q?rarlar?, personajlar?n?n t?hrif olunmu? fiqurlar? v? t�nd palitras? il? daha da g�cl?nir. Q�vv?, g�cl� ??xsiyy?t v? tiraniya, f?r�a ustas?n?n t?svir etdiyi xasiyy?tl?rin formala?mala?d?rd??? leytmotivl?r- budur. ??r?f Murad- m?hz o r?ssamlardand?r ki, yarad?c?l???� sanki onlar?n k?d?rli� taleyinin davam?, x?yal? is? iztirab v? y�kl?nmi? ?�urun m?hsuludur. Bu ?�ur ??bizi g�zg� arxas?na,q?bul edil?n r?ng hissiyyat?na qar?? �syan ed?n, t?hrif olunmu? obyektl?rin v? qeyri-adi r?ngl?r ah?nginin oldu?u sehirli al?m? apar?r.

Qeyd ed?k ki, s?rgi 16 iyun tarixin? q?d?r t?qdim olunacaq. Bel?likl?, paytaxt sakinl?rinin v? qonaqlar?n,� t??ss�f ki, zaman?nda d?y?rl?ndirilm?y?n� r?ssam?n ?l i?l?ri il? tan?? olmaq ���n kifay?t q?d?r vaxt vard?r.